جستاری در سنجش توسعه یافتگی نواحی شهر شیراز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه علم و صنعت ایران

چکیده

     سنجش وضعیت توزیع امکانات شهری برای بسترسازی تعادل در مناسبات مختلف شهری حائز اهمیتی اساسی است. مسئله ای که شاکله اصلی این پژوهش را تشکیل می‌دهد «چگونگی توزیع خدمات و امکانات شهری در گستره ی کلان شهر شیراز» است. جهت پرداختن به این مسئله، در مقام گردآوری داده‌ها از روش‌های مختلف اسنادی، کتابخانه­ای و نیز میدانی استفاده شده و در مقام تحلیل و داوری داده‌ها از روش تحلیل عاملی و نیز تاکسونومی عددی بهره گیری شده است. با بهره گیری از این روش‌ها، ابتدا 60شاخص که 35مورد از آنها به وسیله پرسشنامه سنجیده شده اند و 25مورد نیز به وسیله اطلاعات اسنادی و مراجعه به دستگاه‌های دولتی مختلف شهر شیراز گردآوری شده‌اند، بررسی شده و سپس با استفاده از تحلیل عاملی داده‌ها، در مجموع 15عامل یا شاخص پنهان، استخراج شده است. یافته‌های تحلیل تاکسونومی در این پژوهش نشانگر آن است که بافت تاریخی- فرهنگی و ناحیه‌های حاشیه ای جنوب، شرق و شمال شرقی شیراز دارای سطح پایینی از توسعه یافتگی هستند و بین نواحی مختلف شهر اختلاف زیادی به لحاظ توسعه یافتگی وجود دارد. طبق یافته‌های این پژوهش، توجه به سه عامل می‌تواند تا حد زیادی این اختلاف توسعه یافتگی را کاهش دهد که این عوامل سه گانه به ترتیب عبارتند از: عامل اول، شعاع دسترسی به دستگاه‌های زیربنایی در زمینه ورزش و سلامتی (مانند درمانگاه و بیمارستان) و اقتصاد (مانند بانک). عامل دوم، مؤلفه‌های رفاه خانواده مانند درآمد، اشتغال و توانمندسازی خانواده­های برخوردار از کمک نهادهای حمایتی و عامل سوم، توجه به کیفیت زیرساختهای شهری مانند آسفالت و آب.

کلیدواژه‌ها


جستاری در سنجش توسعه یافتگی نواحی شهر شیراز

 

 

محمدمنان رئیسی:
اسماعیل رئیسی:

 استادیار معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران *
 دانشجوی دکتری مدیریت اجرایی، سازمان مدیریت صنعتی، تهران ایران

 

چکیده

     سنجش وضعیت توزیع امکانات شهری برای بسترسازی تعادل در مناسبات مختلف شهری حائز اهمیتی اساسی است. مسئله ای که شاکله اصلی این پژوهش را تشکیل می‌دهد «چگونگی توزیع خدمات و امکانات شهری در گستره ی کلان شهر شیراز» است. جهت پرداختن به این مسئله، در مقام گردآوری داده‌ها از روش‌های مختلف اسنادی، کتابخانه­ای و نیز میدانی استفاده شده و در مقام تحلیل و داوری داده‌ها از روش تحلیل عاملی و نیز تاکسونومی عددی بهره گیری شده است. با بهره گیری از این روش‌ها، ابتدا 60شاخص که 35مورد از آنها به وسیله پرسشنامه سنجیده شده اند و 25مورد نیز به وسیله اطلاعات اسنادی و مراجعه به دستگاه‌های دولتی مختلف شهر شیراز گردآوری شده‌اند، بررسی شده و سپس با استفاده از تحلیل عاملی داده‌ها، در مجموع 15عامل یا شاخص پنهان، استخراج شده است. یافته‌های تحلیل تاکسونومی در این پژوهش نشانگر آن است که بافت تاریخی- فرهنگی و ناحیه‌های حاشیه ای جنوب، شرق و شمال شرقی شیراز دارای سطح پایینی از توسعه یافتگی هستند و بین نواحی مختلف شهر اختلاف زیادی به لحاظ توسعه یافتگی وجود دارد. طبق یافته‌های این پژوهش، توجه به سه عامل می‌تواند تا حد زیادی این اختلاف توسعه یافتگی را کاهش دهد که این عوامل سه گانه به ترتیب عبارتند از: عامل اول، شعاع دسترسی به دستگاه‌های زیربنایی در زمینه ورزش و سلامتی (مانند درمانگاه و بیمارستان) و اقتصاد (مانند بانک). عامل دوم، مؤلفه‌های رفاه خانواده مانند درآمد، اشتغال و توانمندسازی خانواده­های برخوردار از کمک نهادهای حمایتی و عامل سوم، توجه به کیفیت زیرساختهای شهری مانند آسفالت و آب.

واژه‌های کلیدی: توسعه، شاخص‌های توسعه یافتگی، تاکسونومی عددی، تحلیل عاملی، خوشه بندی سلسله مراتبی

 

 

 

 

 

 

1- مقدمه

1-1- طرح مسأله

برپایه مؤلفه‌های مختلف پارادایم توسعه، علاوه بر اینکه شرط لازم برای توسعه یافتگی یک جامعه وجود امکانات و سرانه‌های لازم در ابعاد مختلف فرهنگی ، اقتصادی و غیره است، شرط کافی برای تحقق یافتن توسعه در یک جامعه توزیع عادلانه آن امکانات است که در اغلبِ کلان شهرهای ایران خلأ این مهم دیده می‌شود. بر این اساس، مسئله ای که به طور خاص در این مقاله به آن پرداخته می‌شود وضعیت توازن و تعادل امکانات شهری درگستره ی شهر شیراز بر پایه رویکردی عدالت محور است تا بر اساس سنجه‌های حاصل از این پژوهش بتوان نسبت به برخورداری نواحی مختلف شیراز در تصمیم گیری‌های آتی اقدام نمود.

1-2 – پرسش‌های پژوهش

رتبه بندی نواحی موجود شهر شیراز از نظر میزان توسعه یافتگی چگونه است؟

با توجه به منطقه بندی موجود شهر شیراز، پراکنش نواحی همگن از نظر میزان توسعه یافتگی چگونه است؟

1-3- اهداف پژوهش

هدف کلان این پژوهش، رتبه بندی نواحی شیراز بر اساس شاخص‌های توسعه یافتگی است. بر همین اساس اهداف خرد زیر دنبال خواهد شد:

تعیین میزان توسعه یافتگی نواحی موجود شهر شیراز

اولویت بندی توسعه نواحی موجود شهر شیراز جهت هدایت پتانسیل‌ها و امکانات لازم برای سرمایه گذاری‌های آتی.

1-4- روش تحقیق

در این پژوهش ضمن اتخاذ رویکردی کیفی از نوع تحلیلی- توصیفی از دو نوع روش برای جمع آوری اطلاعات و پردازش آنها بهره گیری شده است که عبارت اند از:

- روش مطالعات اسنادی و کتابخانه ای بر پایه اطلاعات موجود در ادارات دولتی و عمومی، آرشیو شهرداری‌های مناطق، مرکز آمار ایران، بانک مرکزی و سایر نهادهای ذیربط.

- روش مطالعات میدانی برای گردآوری داده‌ها جهت استخراج شاخص‌های لازم. در این روش، ابزار پرسشنامه برای سنجش شاخص‌های توسعه یافتگی در ارتباط با متغیرهای پژوهش مورد استفاده قرار گرفته و به طور مشخص از تکنیکهای تحلیل عاملی و تاکسونومی عددی جهت آنالیز داده‌های حاصل از این تحقیق استفاده شده است. نظر به اهمیت روایی و پایایی تحقیقاتی که در آنها از پرسشنامه استفاده می‌گردد، در ادامه توضیحاتی در این خصوص ارائه می‌گردد.

پرسشنامه این تحقیق از نوع پرسشنامه‌های محقق- ساخته است. در این تحقیق جهت تعیین روایی پرسش نامه از روش اعتبار محتوا استفاده شده است که با مطالعه منابع مربوط، طرح اولیه پرسشنامه تهیه گردید و سپس با نظر اساتید و کارشناسان صاحب نظر اصلاحاتی صورت پذیرفت و پرسش نامه نهایی تدوین شد.

در پژوهش حاضر برای تعیین پایایی پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده گردید؛ به این نحو که ضریب بدست آمده به طور میانگین برای 10 گروه شاخص‌ها برابر 75%r = است که در سطح 05/0 > p معنی دار است و نشان می‌دهد پرسشنامه از پایائی لازم برخوردار است.

توسعه  و شاخص‌های آن       

امروزه واژه توسعه با مفاهیمی نظیر پیشرفت، رشد اقتصادی، نوگرایی، دموکراسی، غربی شدن و به طور خلاصه طیف وسیعی از تغییرات و فعالیتهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به کار می‌رود (مولانا، 1371: 279). از توسعه در مکاتب مختلف و همچنین دوره‌های زمانی متفاوت، تعریفهای گوناگونی ارائه شده است (ملانوری شمسی و همکاران، 1382). توسعه در لغت به معنای رشد تدریجی در جهت پیشرفته‌ شدن و قدرتمند شدن است. توسعه یک مفهوم کیفی است که در برابر رشد قرار می‌گیرد و می‌توان آن را معادل افزایش کیفیت زندگی دانست (خاکپور و باوان پوری، 1388: 196). توسعه در ابتدا به معنای نرخ رشد اقتصادی قلمداد می‌شد، اما بعدها به مفهوم کاهش یا از میان بردن فقر، بیکاری، نابرابریهای اجتماعی و تغییرات اساسی در ساختار اجتماعی گرایش پیدا کرد (زیاری، 1379: 54). به طور کلی، توسعه در مفهوم عام خود از قوه به فعل درآوردن توانمندیهای افراد جامعه و امری پویا و درون‌زا تعریف شده است (هنری پاول، 1374: 77). بنابراین، توسعه، صرفاً رشد اقتصادی نیست، زیرا جریانی چند بُعدی است که در خود سازمان‌دهیِ دوباره را به دنبال دارد (Hadder, 2000: 3).

کارشناسان برای سنجش میزان توسعه، نیازمند شاخص یا مجموعه ای از شاخص‌ها هستند که با استفاده از آنها، محرومیت‌ها را ارزیابی کرده وسیاست‌هایی برای کاهش و رفع محرومیت به اجرا گذارند (فرجادی،1370: 118). طی سالهای اخیر، سازمان‌های مختلف، شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی ، فرهنگی و ... را جهت طبقه بندی جوامع ومقایسه آنها به کار گرفته اند. شاخص‌هایی که بر تغییرات کیفی در روند توسعه تاکید داشته و مواردی از قبیل بهداشت، تغذیه، آموزش وپرورش، اشتغال، مسکن، حمل ونقل، تحصیلات، لباس، تفریحات سالم، امنیت اجتماعی و غیره را دربر می‌گیرد (قره باغیان،1372: 13).     

یکی از روش‌های اندازه گیری سطح توسعه جامعه، استفاده از شاخص‌های اجتماعی است. هدف این شاخص اندازه گیری توسعه از نظر بهداشت، تغذیه، مسکن، توزیع درآمد و سایر جنبه‌های توسعه فرهنگی واجتماعی است.[1] گرچه استفاده از این شاخص مفید است ولی درعمل به دلیل محدود بودن آمار جمع آوری شده، بامشکلاتی نیز روبه روست.

روش دیگری که برای اندازه گیری سطح توسعه مورد استفاده قرارگرفته است، شاخص ترکیبی توسعه است که دربرگیرنده شاخص‌های جزئی تری چون امید به زندگی، درصد ثبت نام دانش آموزان به کل جمعیت درسن تحصیل (پوشش تحصیلی)، مصرف سرانه پروتئین، مصرف سرانه برق و غیره است و نتایج مربوطه نشان داده که طبقه بندی جوامع براساس شاخص ترکیبی توسعه بسیار متفاوت از طبقه بندی براساس تولید سرانه آنهاست (روزبهان،1374: 15).

علاوه برطبقه بندی‌هایی که براساس«شاخص ترکیبی توسعه اجتماعی» صورت گرفته، شاخص‌های ترکیبی دیگری نیز ارائه شده که مهمترین آنها«شاخص کیفیت فیزیکی زندگی»[2] است که به وسیله موریس ارائه شده و جوامع را بر اساس کیفیت زندگیشان طبقه بندی  می‌کند. این شاخص ترکیبی از شاخصهای امید به زندگی، مرگ و میر نوزادان و نرخ بی سوادی است(همان).

بنابراین، می‌توان چنین گفت که در نظریات مختلف، مفهوم توسعه تغییر می‌کند؛ مثلاً نظریه‌ای که توسعه را به معنای حذف مطلق فقر می‌داند شاخص توسعه را بر اساس متغیری که نشان دهندة این روند باشد تعریف می‌کند. با این تعریف از توسعه می‌توان گفت هر چه ضریب ‌جینی کاهش یابد و هر چه نسبت هزینه‌های 20 درصد ثروتمند‌ترین افراد جامعه به هزینه‌های 20 درصد فقیر‌ترین افراد کوچکتر باشد آن جامعه رتبة بالاتری را در توسعه اخذ می‌کند و یا نظریه‌ای که توسعه را به معنای رشد اقتصادی در نظر می‌گیرد شاخص توسعه را درآمد سرانه تلقی می‌کند و هر منطقه ای را که درآمد سرانه بالاتری داشته باشد توسعه یافته‌تر می‌داند. با استناد به این موضوع، در این پژوهش جهت ارزیابی میزان درجه توسعه یافتگی (برخورداری یا محرومیت) نواحی شهر شیراز از شاخص‌های مختلفی نظیر شاخصهای آموزشی، زیرساختی، بهداشتی، اقتصادی، رفاهی، اجتماعی و استفاده شده تا تنوع طیفی این شاخص‌ها بتواند نمایانگر  ابعاد مختلف توسعه یا عدم توسعه (اعم از توسعه اقتصادی، اجتماعی و ...) در نواحی مختلف شهر شیراز باشد. در ادامه، ابتدا به نحوه مطالعه شاخص‌ها و نمونه گیری در این پژوهش اشاره شده و سپس فرایند تحلیل داده‌ها تشریح می‌گردد.

جامعه و نمونه آماری و روش نمونه گیری

نظر به اهمیت آمار در این پژوهش، حوزه جامعه مورد مطالعه در این پژوهش کل مناطق و نواحی کلان شهر شیراز را مورد پوشش قرار می‌دهد. جامعه آماری این پژوهش شامل شهروندان شهر شیراز می‌باشد که بر این اساس به دلیل وسیع بودن جامعه آماری و متنوع بودن آن از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله­ای استفاده گردیده است.

از آنجا که در تحقیق‌های آزمایشی و علی- مقایسه ای باید حجم هر گروه حد اقل 15 نفر باشد و برای تحقیق پیمایشی در هر یک از زیرگروه‌های اصلی 100 نفر و برای هر یک از زیرگروه‌های فرعی 20 تا 50 نفر است (شاهرخیان، 1389: 197) بنابراین، برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله­ای استفاده گردید و از آنجا که بیشینه افراد لازم در هر زیرگروه فرعی در نمونه آماری شامل 50 نفر است در هر یک از ناحیه‌های 61 گانه شهر شیراز (طبق نظام تقسیم بندی موجود در شهرداری شیراز) 70 نفر انتخاب شد که در مجموع 4270 نفر در نمونه آماری قرار گرفتند.

تحلیل داده‌ها

تحلیل توصیفی داده‌ها

تحقیق حاضر، دارای 60 شاخص است که 35 مورد از آنها به وسیله پرسشنامه سنجیده شده اند و تعداد 25 مورد آنها به وسیله اطلاعات اسنادی موجود و مراجعه به دستگاه‌های دولتی مختلف شهر شیراز گردآوری شده­اند. بخش نخست تحلیل آماری، اطلاعات توصیفی شاخص‌های محاسبه شده را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.


جدول 1: اطلاعات توصیفی شاخص‌ها برپایه آمار مربوط به کل نواحی

شاخص

میانگین

انحراف استاندارد

جمعیت ناحیه

19112.46

9655.016

مساحت ناحیه (متر مربع)

3479305.8464

5232306.82517

متوسط تحصیلات در خانواده (سال)

9.4679

1.45150

درصد فارغ التحصیلان دانشگاهی (درصد)

26.1636

10.90276

رضایت از کیفیت آسفالت (از5 )

2.7334

.58497

رضایت از کیفیت آب (از 5)

2.7816

.55703

رضایت از حمل و نقل عمومی (از 20)

11.5318

.66458

رضایت از روشنایی معابر (از 20)

12.9075

1.79000

میزان دسترسی به اینترنت (درصد)

41.3436

16.81702

متوسط اجاره (هزار تومان)

511.3267

229.05029

میانگین درآمد (هزار تومان)

731.9472

263.39982

سهم اجاره از درآمد

76.6254

20.84727

سرقفلی (میلیون تومان)

84.7259

84.93660

میانگین افراد جویای کار

.2936

.12995

میانگین بعد خانوار (نفر)

3.7716

.25877

میانگین مطالعه کتاب در روز (دقیقه)

20.9702

13.71001

میانگین مطالعه روزنامه (دقیقه)

10.6169

6.17244

رضایت از مراسم فرهنگی (از 10)

5.1566

1.54636

میزان تراکم

.009070

.0050852

تصفیه خانه فاضلاب (سهم هر ناحیه)

.0328

.17956

زندان (سهم هر ناحیه)

.0492

.21804

ترس از تردد آزادانه در شب (از 5)

2.9457

.49188

احساس نا امنی (از 45)

22.9533

4.55888

رضایت از جمع آوری زباله (از 15)

10.1964

.85162

میانگین شاغل در خانواده (درصد)

28.3377

6.89392

میانگین مصرف گوشت (از 6)

3.4718

.40005

میانگین فضای مسکونی (متر مربع)

198.6370

59.54375

فعالیت فراغتی 1 (استفاده از فضاهای عمومی رایگان)

1.9695

.51887

فعالیت فراغتی 2 (منزل و فضای خصوصی)

1.9711

.41515

فعالیت فراغتی 3 (فضای عمومی همراه با پرداخت هزینه)

.7931

.41557

احساس نابرابری در جامعه (از 25)

19.5046

1.31220

احساس رضایت از کیفیت محیط (از 5)

2.8856

.37283

دسترسی به کامپیوتر (درصد)

66.9384

13.06171

خانواده‌های دارای خودرو (درصد)

63.8434

15.54515

میزان مالکیت منزل (درصد)

62.2439

9.25482

میزان اشتغال زنان (درصد)

5.6902

3.97721

میزان اشتغال مردان (درصد)

23.0156

4.52582

نسبت بافت فرسوده به مساحت ناحیه

.12772471

.219381549

سرانه ایستگاه آتش نشانی

.00001382

.000037557

سرانه درماتگاه

.00009373

.000130313

سرانه داروخانه

.00024588

.000409801

سرانه بیمارستان

.00002490

.000055409

تعداد تخت (سهم هر ناحیه)

82.39

236.680

سرانه پارک

.00009516

.000203462

سرانه کلانتری

.000019462

.0000397425

سرانه پلیس+10

.000011530

.0000374697

سرانه کتابخانه

.000025008

.0000464137

سرانه فرهنگسرا

.000018733

.0000400780

سرانه ابتدایی

.000205825

.0001480790

سرانه دبیرستان

.000129005

.0001632298

سرانه آرامستان

.000023182

.0000699512

سرانه مسجد

.000264036

.0003112413

سرانه بانک

.000396774

.0005608837

سرانه ورزشی

.000205431

.0003900385

سرانه کمیته امداد

.027657325

.0300263675

سرانه رستوران

.000066375

.0000899555

سرانه مراکز لوکس تجاری

.000012280

.0000474231

تعداد هیئت‌های مذهبی

3.1311

3.72592

تعداد سینما (سهم هر ناحیه)

.1148

.58018

دانشگاه (سهم هر ناحیه)

.0656

.30924

 

 

4-2-  تحلیل اکتشافی داده‌ها

تحلیل اکتشافی داده‌ها، الگوهای مهمِ موجود در داده‌ها را نمایان می‌سازد و پایه ای آماری برای تشخیص روند و ارتباط بین داده‌های گردآوری شده را فراهم می‌کند.

 این بخش از تحقیق سه تکنیک تحلیل اکتشافی داده‌ها با عناوین تحلیل عاملی، خوشه بندی سلسله مراتبی و تاکسونومی عددی را در بر دارد.

4-2-1  تحلیل عاملی[3]

طبق جدول شماره 2، تحلیل عاملی داده‌ها انجام شده است که در مجموع 15 عامل یا شاخص پنهان، استخراج شده است. در این پژوهش، به وسیله روند خوشه بندی متغیرها، روند گروه بندی متغیرها به درون گروه‌های متجانس انجام شده است و سپس با توجه به همه این یافته‌ها، نتیجه گیری شده و گروه بندی نهایی متغیرها صورت گرفته و 15 عامل یا شاخص پنهان نام گذاری شده است. 


جدول 2: اشتراک‌ها (Communalities) یا همبستگی چندگانه متغیرها با عاملها

 

Initial

Extraction

متوسط تحصیلات در خانواده (سال)

1.000

.874

درصد فارغ التحصیلان دانشگاهی (درصد)

1.000

.914

رضایت از کیفیت آسفالت (از5 )

1.000

.893

رضایت از کیفیت آب (از 5)

1.000

.810

رضایت از حمل و نقل عمومی (از 20)

1.000

.818

رضایت از روشنایی معابر (از 20)

1.000

.897

میزان دسترسی به اینترنت (درصد)

1.000

.842

متوسط اجاره (هزار تومان)

1.000

.922

میانگین درآمد (هزار تومان)

1.000

.838

سهم اجاره از درآمد

1.000

.841

سرقفلی (میلیون تومان)

1.000

.869

میانگین افراد جویای کار

1.000

.829

میانگین بعد خانوار (نفر)

1.000

.784

میانگین مطالعه کتاب در روز (دقیقه)

1.000

.875

میانگین مطالعه روزنامه (دقیقه)

1.000

.847

رضایت از مراسم فرهنگی (از 10)

1.000

.909

میزان تراکم

1.000

.740

تصفیه خانه فاضلاب (سهم هر ناحیه)

1.000

.610

زندان (سهم هر ناحیه)

1.000

.792

ترس از تردد آزادانه در شب (از 5)

1.000

.850

احساس نا امنی (از 45)

1.000

.896

رضایت از جمع آوری زباله (از 15)

1.000

.814

میانگین شاغل در خانواده (درصد)

1.000

.774

میانگین مصرف گوشت (از 6)

1.000

.824

میانگین فضای مسکونی (متر مربع)

1.000

.865

فعالیت فراغتی1(استفاده از فضاهای عمومی رایگان)

1.000

.859

فعالیت فراغتی 2 (منزل و فضای خصوصی)

1.000

.769

فعالیت فراغتی 3 (فضای عمومی با پرداخت هزینه)

1.000

.844

احساس نابرابری در جامعه (از 25)

1.000

.913

احساس رضایت از کیفیت محیط شهری (از 5)

1.000

.801

دسترسی به کامپیوتر (درصد)

1.000

.873

خانواده‌های دارای خودرو (درصد)

1.000

.755

میزان مالکیت منزل (درصد)

1.000

.776

میزان اشتغال زنان (درصد)

1.000

.766

میزان اشتغال مردان (درصد)

1.000

.817

نسبت بافت فرسوده به مساحت ناحیه

1.000

.856

سرانه ایستگاه آتش نشانی

1.000

.756

سرانه درماتگاه

1.000

.883

سرانه داروخانه

1.000

.925

سرانه بیمارستان

1.000

.820

تعداد تخت (سهم هر ناحیه)

1.000

.887

سرانه پارک

1.000

.723

سرانه کلانتری

1.000

.748

سرانه پلیس+10

1.000

.797

سرانه کتابخانه

1.000

.794

سرانه فرهنگسرا

1.000

.805

سرانه ابتدایی

1.000

.675

سرانه دبیرستان

1.000

.823

سرانه آرامستان

1.000

.875

سرانه مسجد

1.000

.790

سرانه بانک

1.000

.962

سرانه ورزشی

1.000

.912

سرانه کمیته امداد

1.000

.826

سرانه رستوران

1.000

.642

سرانه مراکز لوکس تجاری

1.000

.807

تعداد هیئت‌های مذهبی

1.000

.742

تعداد سینما (سهم هر ناحیه)

1.000

.777

دانشگاه (سهم هر ناحیه)

1.000

.716

 

 

4-2-1-1- استخراج و نامگذاری عامل‌ها

با توجه به تحلیل عاملی انجام شده، مشاهده می‌شود که به طور کلی 15 عامل مشترک بر پایه میزان همبستگی شاخص‌ها استخراج می‌گردد. استخراج عامل‌ها با استفاده از ماتریس همبستگی بین شاخص‌ها به دست می‌آید. با استفاده از ماتریس عاملی (Component Matrix) عوامل مشترک و اهمیت نسبی هر یک از شاخص‌ها معلوم می‌شود. سپس بردارهای ویژه برای تمامی مقادیر ویژه غیر صفر محاسبه می‌گردد. از این رو طبق محاسبات مربوط به Total Variance Explained ، تنها 15 عامل دارای مقادیر ویژه غیر صفر هستند. بردارهای ویژه در حقیقت مقدار بارگذاری متناظر با هر شاخص برای عامل مربوطه است که به عنوان بار عاملی تعریف می‌شوند.

در تحلیل عاملی برای اتصال شاخص‌ها با هم در عوامل، شاخص‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرند که همبستگی آنها بالای 5% باشد. نتیجه حاصل برای تحلیل شاخص‌های رتبه بندی نواحی شیراز، کاهش 60 شاخص به 15 عامل بوده است که جمعا 146/82 درصد از واریانس را می‌پوشاند و نشانگر رضایت بخش بودن تحلیل عاملی و شاخص‌های مورد مطالعه است. با توجه به میزان همبستگی هر یک از شاخص­ها با عامل‌های پنهان، می‌توان نام­های مناسبی را برای هر یک از عاملهای پنهان انتخاب کرد.

عامل اول: مقدار ویژه این عامل (با توجه به محاسبات Total Variance Explained) 595/11 است که به تنهایی قادر است 992/19 درصد از واریانس را محاسبه و توضیح دهد. برای نامگذاری این عامل، بارهای عاملی شاخص‌ها بر حسب بیشترین تأثیر در هر عامل، رتبه بندی شدند. شاخص‌هایی که بیشترین تاثیر را در سنجش عامل داشته اند در بالا قرار گرفته و به این ترتیب با توجه به این شاخص‌های بارگذاری شده در عامل اول که به نوعی شعاع دسترسی به دستگاه‌های زیر بنایی در زمینه ورزش و سلامت (مانند درمانگاه و بیمارستان) و اقتصاد (مانند بانک) را مورد توجه قرار داده اند می‌توان عامل اول را شعاع دسترسی به دستگاه‌های زیر بنایی در زمینه ورزش، سلامت و اقتصاد نامید.

عامل دوم: مقدار ویژه این عامل، 234/7 است که می‌تواند 472/12 درصد از واریانس را تبیین کند. در این عامل، شاخص‌های بارگذاری شده، واقعیت مشترکی را می‌سنجند که می‌توان آن را عامل زیرساخت‌های رفاه خانواده مانند درآمد، اشتغال و میزان برخورداری از نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد  نامید.

 عامل سوم: مقدار ویژه این عامل، 605/4 است که می‌تواند 939/7 درصد از واریانس را توضیح دهد. این عامل، را می‌توان عامل کیفیت زیرساختهای شهری مانند آسفالت و آب نامید.

عامل چهارم: مقدار ویژه این عامل، 395/3 است که 853/5 درصد از واریانس را پوشش می‌دهد و می­توان آن را احساس برابری و عدالت در جامعه از نظر برخورداری و همگنی مناطق شهری نامگذاری کرد.

عامل پنجم: مقدار ویژه این عامل، 959/2 است که می‌تواند 102/5 درصد از واریانس را شرح دهد. این عامل را می‌توان برخورداری محله از مراکز مسکونی، تجاری لوکس و محیط‌های فرهنگی و تفریحی نامید.

ده عامل دیگر، هر کدام به تنهایی کمتر از 5% از واریانس را پوشش می‌دهند و در مجموع تمامی 15 عامل استخراج شده، 146/82 درصد از واریانس را تبیین می‌کنند. با توجه به شاخص‌های بارگذاری شده در عوامل 6 تا 15 می‌توان آنها را به صورت زیر نامگذاری کرد:

عامل ششم: عامل کیفیت راه‌ها و احساس امنیت در تردد از کوچه و خیابان‌های محله

عامل هفتم: کیفیت خدمات شهری مانند حمل و نقل عمومی و جمع آوری زباله

عامل هشتم: توجه به بافت‌های فرهنگی – تاریخی و توسعه همه جانبه آن

عامل نهم: زیرساخت‌های رفاه اجتماعی

عامل دهم: توجه به فرهنگ عمومی در نواحی فرهنگی – تاریخی

عامل یازدهم: فعالیتهای فراغتی و استفاده از فضاهای عمومی رایگان

عامل دوازدهم: میزان برخورداری از فضاهای آموزشی- فرهنگی

عامل سیزدهم: اجاره بها ، مسکن و شاخص‌های مربوط به آن

عامل چهاردهم: عامل سطح علمی و وضعیت اشتغالِ متناسب با آن

عامل پانزدهم: پارک‌ها، فضا‌های سبز و محیط زیست شهری

4-2-1-2-رتبه بندی نواحی بر اساس امتیازات عاملی

در روند تحلیل عاملی می‌توان با استفاده از امتیاز عاملی (Factor Score) که برای هر یک از نواحی محاسبه می‌شود به رتبه بندی نواحی مبادرت ورزید. در این پژوهش، امتیاز هر عامل برای هر یک از نواحی شهر شیراز محاسبه شده است و با توجه به امتیازهای محاسبه شده ( مقادیر عددی عامل‌ها برای ناحیه‌ها ) می‌توان برای 61 ناحیه شهری شیراز، برخوردارترین ناحیه و محروم ترین ناحیه در هر عامل را شناسایی کرد. البته از آنجا که نام گذاری عامل‌ها در زمانی که تعداد متغیرهای تشکیل دهنده ی عامل پنهان زیاد هستند بسیار مشکل است و اتفاق نظر در مورد آن وجود ندارد به سختی می‌توان برخوردارترین و محروم ترین ناحیه در هر عامل را شناسایی کرد. ازاین رو تحلیل تاکسونومی عددی برای شناسایی برخوردارترین ناحیه و محروم ترین ناحیه در ترکیب همه عاملها به کار گرفته شده و ناحیه‌ها به طور کلی از نظر میزان برخورداری و سطح توسعه، رتبه بندی می‌گردند.

در این پژوهش برای این کار، ابتدا یک ماتریس دربردارنده 15 ستون امتیاز عاملی و 61 سطر از نواحی، محاسبه شده و سپس در ماتریس مقادیر امتیازات عاملی استاندارد شده، ذخیره گردیده است.

 

جدول 3: امتیازات عاملی استاندارد شده

 

N

Range

Minimum

Maximum

Mean

Std. Deviation

Zscore: factor score   1

61

6.05147

-1.49576

4.55571

0E-7

1.00000000

Zscore: factor score   2

61

7.24938

-2.22482

5.02456

0E-7

1.00000000

Zscore: factor score   3

61

4.55949

-2.18433

2.37516

0E-7

1.00000000

Zscore: factor score   4

61

5.23419

-1.71163

3.52256

0E-7

1.00000000

Zscore: factor score   5

61

5.74542

-2.94504

2.80038

0E-7

1.00000000

Zscore: factor score   6

61

5.31806

-2.71212

2.60594

0E-7

1.00000000

Zscore: factor score   7

61

5.25917

-3.04342

2.21575

0E-7

1.00000000

Zscore: factor score   8

61

4.70273

-2.05335

2.64939

0E-7

1.00000000

Zscore: factor score   9

61

5.44159

-2.98899

2.45261

0E-7

1.00000000

Zscore: factor score  10

61

5.83576

-2.41200

3.42376

0E-7

1.00000000

Zscore: factor score  11

61

4.96078

-2.17503

2.78575

0E-7

1.00000000

Zscore: factor score  12

61

4.73027

-2.64767

2.08259

0E-7

1.00000000

Zscore: factor score  13

61

5.28747

-2.40735

2.88012

0E-7

1.00000000

Zscore: factor score  14

61

6.67029

-3.16780

3.50248

0E-7

1.00000000

Zscore: factor score  15

61

4.79851

-1.75335

3.04515

0E-7

1.00000000

 

 

4-2-2-  گروه بندی مشاهدات (ناحیه‌ها) به وسیله خوشه­بندی سلسله مراتبی

منظور از گروه‌بندی مشاهدات، رده‌بندی مشاهدات به درون گروه‌های متجانس است یعنی مشاهداتی که به یکدیگر شبیه هستند در یک گروه قرار می گیرند، اما مشاهدات گروه‌های مختلف نسبت به یکدیگر کمترین شباهت را دارند. به همین صورت، منظور از گروه‌بندی متغیرها نیز، رده‌بندی متغیرها به درون گروه‌های متجانس است. در ادامه، نمودار گروه بندی مشاهدات (ناحیه‌ها) که به وسیله نرم­افزار SPSS انجام شده، نمایش داده شده است.

 

 

نمودار 1: نمودار درختی برای رده‌بندی ناحیه ها به درون گروه‌های متجانس

 

 

در این نمودار درختی، مشاهدات و مقادیر ضرایب خوشه بندی در هر خوشه نشان داده شده است. در این نمودار، فواصل مشاهدات، بین 1 تا 25 مقیاس بندی می­شوند. برای تعیین تعداد خوشه‌ها و مشخص کردن مشاهده­هایی (ناحیه‌هایی) که در یک خوشه قرار می‌گیرند، ابتدا یک خط از محور فاصله‌ها بر روی خطوط نمودار درختی، عمود می­شود. تعداد خطوطی که در عبور این خط قطع می‌شود، برابر تعداد خوشه‌هاست. روشن است که هرچه مقیاس فاصله، کوچکتر انتخاب شود تعداد خوشه‌ها بیشتر و اگر فاصله را صفر فرض کنیم تعداد خوشه‌ها با مشاهدات یکسان است.

4-2-3 - تاکسونومی عددی

4-2-3-1- تشکیل ماتریس داده‌ها

 در این مرحله ماتریسی را برای هر کدام از ناحیه‌ها با توجه به شاخص‌های مورد بررسی طراحی نموده به گونه ای که ابعاد ماتریس n.m بوده یعنی این ماتریس به تعداد ناحیه‌های مورد بررسی سطر و به تعداد شاخص‌ها (m)، ستون داشته باشد. به عنوان نمونه عنصر Xn.m  در این ماتریس بیانگر شاخص m ام از ناحیه n ام می باشد.

4-2-3-2- تشکیل ماتریس استاندارد

با توجه به آن که شاخص‌ها با واحد‌های مختلف سنجیده می شوند، بنابراین، جهت حذف اثر این واحد‌ها و جایگزینی مقیاس واحد و همین طور حذف اثر مبداء، ابتدا میانگین و انحراف معیار ستون‌ها (شاخص‌ها) را به دست آورده و سپس کمیت استاندارد  Zij را محاسبه می کنیم.

در گام بعدی انحراف معیار برای هر ستون از ماتریس Xij را بدست می آوریم. گام سوم آن است که عضوهای استاندارد شده ماتریس Xij جهت همسان سازی اطلاعات ساخته شده، در قالب ماتریس جدیدی  به نام ماتریس استاندارد قرارداده می‌شود.

با داشتن ماتریس استاندارد Z ، قدم بعدی بدست آوردن میزان اختلاف و یا فاصله دو نقطه از نقطه دیگر ( 1 و 2 و 3 و ... و n ) برای هر کدام از m متغیر یا شاخص می باشد که حاصل آن تشکیل ماتریس فواصل است. (منظور از نقطه همان ناحیه مورد بررسی می باشد). سپس با توجه به اعداد استاندارد شده در ماتریس استاندارد  Z، فواصل مرکب بین ناحیه‌های مختلف n گانه، برای شاخص‌های m گانه محاسبه شده است.

4-2-3-3 - رتبه بندی نواحی همگن

در این مرحله می‌توان در داخل هر گروه همگن، ناحیه‌ها را درجه بندی کرد. اگر در این مرحله تمام ناحیه­ها در یک گروه همگن قرار نگیرند، در این صورت ماتریس داده‌ها را برای ناحیه‌های همگن تشکیل می دهیم، سپس استاندارد نموده و در ماتریس شاخص‌های استاندارد شده، برای تک تک شاخص‌ها (ستون‌ها)، مقدار ماکزیمم را به عنوان مورد ایده آل در نظر گرفته و با Z0j نشان داده و پس از یافتن مقادیر ایده آل برای تک تک ناحیه‌ها، «برخورداری مطلوب» برای هر ناحیه را محاسبه می کنیم. در اینجا، ابتدا سه ناحیه خارج از گروه ناحیه­های همگن که امکان رتبه بندی آنها وجود ندارد حذف شده و ماتریس داده‌ها برای ناحیه‌های همگن، تشکیل شده و شاخص‌های مورد نظر، استاندارد شده و در نهایت محاسبات برای 58 ناحیه باقیمانده انجام شده است.

 

 

 

 

جدول 4 : ماکزیمم مقدار هر یک از شاخص‌ها (مقدارهای ایده آل) برای ناحیه‌های همگن در ماتریس استاندارد

Descriptive Statistics

شاخص‌های استاندارد شده

(تعداد ناحیه‌ها)N

Maximum (Z0j)

Zscore:  متوسط تحصیلات در خانواده (سال)

58

2.01716

Zscore:  درصد فارغ التحصیلان دانشگاهی (درصد)

58

2.18509

Zscore:  رضایت از کیفیت آسفالت (از5)

58

2.61976

Zscore:  رضایت از کیفیت آب (از 5 )

58

1.53170

Zscore:  رضایت از حمل و نقل عمومی (از 20

58

2.31771

Zscore:  رضایت از روشنایی معابر (از 20 )

58

2.32878

Zscore:  میزان دسترسی به اینترنت (درصد)

58

2.17451

Zscore:  متوسط اجاره (هزار تومان)

58

5.08944

Zscore:  میانگین درآمد (هزار تومان)

58

3.50471

Zscore:  سهم اجاره از درآمد

58

3.37450

Zscore:  سرقفلی (میلیون تومان)

58

2.62739

Zscore:  میانگین افراد جویای کار

58

3.72820

Zscore:  میانگین بعد خانوار (نفر)

58

2.45756

Zscore:  میانگین مطالعه کتاب در روز (دقیقه)

58

2.82728

Zscore:  میانگین مطالعه روزنامه (دقیقه)

58

2.33412

Zscore:  رضایت از مراسم فرهنگی (از 10 )

58

2.10294

Zscore:  تصفیه خانه فاضلاب

58

3.66520

Zscore:  زندان

58

3.62573

Zscore:  ترس از تردد آزادانه در شب (از 5 )

58

3.11256

Zscore:  احساس نا امنی (از 45 )

58

2.28634

Zscore:  رضایت از جمع آوری زباله (از 15 )

58

3.16121

Zscore:  میانگین شاغل در خانواده (درصد)

58

2.12741

Zscore:  میانگین مصرف گوشت (از 6 )

58

1.41541

Zscore:  میانگین فضای مسکونی (متر مربع)

58

5.41256

Zscore:  فعالیت فراغتی 1 (استفاده از فضاهای عمومی)

58

2.20396

Zscore:  فعالیت فراغتی 2 (منزل و فضای خصوصی)

58

3.02046

Zscore:  فعالیت فراغتی 3 (فضای عمومی همراه با پرداخت هزینه)

58

2.57588

Zscore:  احساس نابرابری در جامعه (از 25 )

58

2.91303

Zscore:  احساس رضایت از کیفیت محیط شهری (از 5 )

58

2.08205

Zscore:  دسترسی به کامپیوتر (درصد)

58

2.46397

Zscore:  خانواده‌های دارای خودرو (درصد)

58

1.74950

Zscore:  میزان مالکیت منزل (درصد)

58

2.29580

Zscore:  میزان اشتغال زنان (درصد)

58

2.90157

Zscore:  میزان اشتغال مردان (درصد)

58

1.61874

Zscore:  نسبت بافت فرسوده به مساحت ناحیه

58

5.16856

Zscore:  سرانه ایستگاه آتش نشانی

58

3.48938

Zscore:  سرانه درماتگاه

58

2.60383

Zscore:  سرانه داروخانه

58

3.44470

 

Zscore:  سرانه بیمارستان

58

4.33847

Zscore:  تعداد تخت

58

4.38987

Zscore:  سرانه پارک

58

7.05596

Zscore:  سرانه کلانتری

58

2.74053

Zscore:  سرانه پلیس+10

58

4.04463

Zscore:  سرانه کتابخانه

58

3.70685

Zscore:  سرانه فرهنگسرا

58

2.63209

Zscore:  سرانه ابتدایی

58

2.52436

Zscore:  سرانه دبیرستان

58

3.35905

Zscore:  سرانه آرامستان

58

.43883

Zscore:  سرانه مسجد

58

3.90314

Zscore:  سرانه بانک

58

4.50148

Zscore:  سرانه ورزشی

58

2.96213

Zscore:  سرانه کمیته امداد

58

3.91491

Zscore:  سرانه رستوران

58

4.12421

Zscore:  سرانه مراکز لوکس تجاری

58

5.64804

Zscore:  تعداد هیئت‌های مذهبی

58

5.73988

Zscore:  تعداد سینما

58

6.68265

Zscore:  دانشگاه

58

6.68265

 

پس از یافتن مقادیر ایده آل در مورد هریک از شاخص‌ها، ناحیه سرمشق توسعه را انتخاب می‌کنیم. برای این کار، ابتدا فاصله بین ناحیه iام (Zij) تا ناحیه ایده آل(Z0j) را به دست می‌آوریم و به توان دو می‌رسانیم و آن را با Ci نشان می‌دهیم. سرمشق توسعه با Cio نشان داده می‌شود که از رابطه زیر به دست می‌آید. هرقدر Ci0 کمتر باشد دلیل بر توسعه یافتگی آن ناحیه است و هر قدر بیشتر باشد، دلیل بر عدم توسعه یافتگی ناحیه iام خواهد بود.

        

در نرم افزار، ستون‌های Ci با رابطه  محاسبه شده اند که فاصله هر ناحیه از مقدار ایده آل در شاخص jام را نشان می‌دهند و در ستون آخر نیز، مقدارهای Ci0 نشان داده شده اند.

در ستون آخر نرم افزار، سرمشق کیفیت برای ناحیه‌های مختلف محاسبه شده است. این مقادیر به صورت رتبه بندی شده در جدول شماره 5 نشان داده شده اند. بر این اساس، رتبه بندی ناحیه­ها به صورت زیر است:

 

 

جدول 5 : ماتریس رتبه بندی  فاصله‌های مرکب هر ناحیه از ناحیه ایده آل

ردیف

ناحیه

Ci0

ردیف

ناحیه

Ci0

1

53

22.2045

30

51

27.68411

2

41

24.15719

31

19

27.72706

3

23

24.23427

32

6

27.85947

4

25

24.6128

33

18

27.87651

5

20

24.83626

34

17

27.98124

6

27

25.02998

35

35

27.98357

7

55

25.06352

36

4

28.14125

8

44

25.16148

37

57

28.23225

9

43

25.24282

38

33

28.27914

10

26

25.42105

39

37

28.38309

11

45

25.89575

40

49

28.43308

12

54

25.94552

41

38

28.46682

13

21

26.13656

42

3

28.48491

14

47

26.25719

43

48

28.58758

15

46

26.46413

44

39

28.63791

16

29

26.74061

45

8

29.03153

17

30

26.9

46

11

29.11306

18

10

26.97907

47

32

29.1815

19

50

26.99315

48

36

29.26653

20

59

27.1943

49

7

29.29471

21

60

27.26628

50

2

29.32695

22

52

27.32471

51

22

29.43416

23

16

27.33953

52

13

29.49542

24

58

27.34227

53

34

29.67069

25

5

27.53198

54

12

29.79245

26

9

27.57499

55

1

30.26169

27

24

27.6514

56

14

30.47819

28

40

27.66424

57

15

30.69104

29

31

27.6646

58

61

31.85467

 

 

4-2-3-4-   تعیین درجه توسعه یافتگی نواحی

در این مرحله، شاخصی تلفیقی به نام «درجه برخورداری» معرفی می گردد که دامنه محدودی داشته باشد و بین مقادیر صفر و یک قرار می گیرد. هرقدر fi به صفر نزدیکتر باشد، ناحیه مورد نظر برخوردارتر و هر قدر به یک نزدیکتر باشد، نشان دهنده عدم برخورداری ناحیه مربوطه می باشد که با توجه به این درجه برخورداری می­توان ناحیه‌ها را با توجه به شاخص­های مورد بررسی رتبه بندی نمود.

 

جدول 6 : آمار توصیفی برای ستون  فاصله‌های مرکب هر ناحیه از ناحیه ایده آل

Descriptive Statistics

متغیر

N

Minimum

Maximum

Mean

Std. Deviation

Ci0

58

22.20450

31.85467

27.5600136

1.83756003

C0= Mean(Ci0)+2 Std.( Ci0)

C0= 27.5600136+2(1.83756003)= 31.23513

Fi=Ci0/C0

جدول 7: ماتریس سرمشق توسعه و درجه توسعه یافتگی ناحیه‌های شهر شیراز

نمایش ناحیه‌ها بر حسب رتبه سرمشق توسعه

ناحیه

Ci0

Fi

ناحیه

Ci0

Fi

ناحیه

Ci0

Fi

53

22.2045

0.710882

52

27.32471

0.874807

48

28.58758

0.915238

41

24.15719

0.773398

16

27.33953

0.875281

39

28.63791

0.916849

23

24.23427

0.775866

58

27.34227

0.875369

8

29.03153

0.929451

25

24.6128

0.787985

5

27.53198

0.881443

11

29.11306

0.932061

20

24.83626

0.795139

9

27.57499

0.88282

32

29.1815

0.934253

27

25.02998

0.801341

24

27.6514

0.885266

36

29.26653

0.936975

55

25.06352

0.802414

40

27.66424

0.885677

7

29.29471

0.937877

44

25.16148

0.805551

31

27.6646

0.885689

2

29.32695

0.938909

43

25.24282

0.808155

51

27.68411

0.886313

22

29.43416

0.942342

26

25.42105

0.813861

19

27.72706

0.887688

13

29.49542

0.944303

45

25.89575

0.829058

6

27.85947

0.891927

34

29.67069

0.949914

54

25.94552

0.830652

18

27.87651

0.892473

12

29.79245

0.953812

21

26.13656

0.836768

17

27.98124

0.895826

1

30.26169

0.968835

47

26.25719

0.84063

35

27.98357

0.895901

14

30.47819

0.975766

46

26.46413

0.847255

4

28.14125

0.900949

15

30.69104

0.982581

29

26.74061

0.856107

57

28.23225

0.903862

61

31.85467

1.00

30

26.9

0.86121

33

28.27914

0.905363

 

 

 

10

26.97907

0.863741

37

28.38309

0.908691

 

 

 

50

26.99315

0.864192

49

28.43308

0.910292

 

 

 

59

27.1943

0.870632

38

28.46682

0.911372

 

 

 

60

27.26628

0.872936

3

28.48491

0.911951

 

 

 

 

 

5- نتیجه گیری

طبق نتایج حاصل از محاسبات انجام شده در این پژوهش، نواحی 61، 15، 14، 1 و 12 با کسب درجه عدم توسعه یافتگی بالای 95%،  به عنوان محروم ترین نواحی شهر شیراز شناخته می‌شوند و روی­هم­رفته یافته‌های گروه بندی ناحیه‌ها بر پایه دهک‌های سطح توسعه یافتگی نشانگر آن است که بافت تاریخی- فرهنگی و ناحیه‌های حاشیه ای جنوب، شرق و شمال شرقی شیراز دارای سطح پایینی از توسعه یافتگی هستند.

بنابراین، بایسته است به این ناحیه‌ها توجه بیشتری شود به ویژه با توجه به وزن شاخص‌های موجود در نخستین عامل توسعه ناحیه‌های شهر شیراز، توسعه و رفع مشکلات در زمینه شعاع دسترسی به دستگاه‌های زیر بنایی در زمینه ورزش، سلامتی (مانند درمانگاه و بیمارستان) و اقتصادی (مانند بانک) ضروری است. زیرا واریانس این عامل نشان می‌دهد که به تنهایی قادر است 992/19 درصد از واریانس کل را محاسبه و توضیح دهد.

پس از آن باید به زیرساخت‌های رفاه خانواده مانند درآمد، اشتغال و توانمندسازی خانواده­های برخوردار از کمک نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد توجه نمود. زیرا با توجه به این دو عامل می‌توان تا درصد بالایی از مشکلات را رفع کرد چراکه واریانس این دو عامل، نشان می‌دهد که این دو عامل می‌توانند درصد بالایی از واریانس کل را تبیین کنند.

در این پژوهش برای آنکه بتوان برنامه ریزی‌های آینده را به بهترین وجه انجام داد کدگذاری و گروه بندی ناحیه‌ها بر پایه دهک‌های سطح توسعه یافتگی انجام شده و نواحی 61گانه شهر شیراز به درون 10 گروه همگن از نظر سطح توسعه یافتگی بخش­بندی شده اند که تصویر زیر بیانگر آن است. ملاحظه می‌گردد که طبق این تصویر، اغلب نواحی جنوبی شهر شیراز در دهک‌های نهم و دهم که محرومترین دهک‌ها هستند قرار می‌گیرند.


 

تصویر 1: نقشه افراز نواحی 61گانه شهر شیراز به درون 10 گروه همگن از نظر سطح توسعه یافتگی

 

 

منابع

خاکپور، براتعلی و علیرضا باوان پوری (1388)، بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه یافتگی مناطق شهر مشهد، مجله دانش و توسعه، شماره 27

روزبهان، محمود (1374)، مبانی توسعه منطقه ای، تهران: انتشارات راه فردا.

زیاری، کرامت الله (1379) اصول و روش برنامه‌ریزی منطقه‌ای، یزد: انتشارات دانشگاه یزد.

شاهرخیان، علیرضا (1389)، مبانی کاربردی پژوهش و تحلیل داده ها با SPSS، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.

فرجادی، غلامعلی (1370)، درآمدی بر نظریه های رشد و توسعه اقتصادی، تهران: انتشارات البرز.

قره باغیان، مرتضی (1372)، اقتصاد رشد وتوسعه، جلد اول، تهران: نشر نی.

ملانوری شمسی، هادی و دیگران (1382)، درآمدی بر توسعة اقتصادی، جلد اول، کرمان: نشر صنم.

مولانا، حمید (1371)، گذر از نوگرایی، ترجمه یونس شکرخواه، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

هنری پاول، مارک (1374)، فقر پیشرفت توسعه، ترجمة مسعود محمدی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

Hadder, R (2000), Development Geography, London: Routledge.

 



 

منابع
خاکپور، براتعلی و علیرضا باوان پوری (1388)، بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه یافتگی مناطق شهر مشهد، مجله دانش و توسعه، شماره 27
روزبهان، محمود (1374)، مبانی توسعه منطقه ای، تهران: انتشارات راه فردا.
زیاری، کرامت الله (1379) اصول و روش برنامه‌ریزی منطقه‌ای، یزد: انتشارات دانشگاه یزد.
شاهرخیان، علیرضا (1389)، مبانی کاربردی پژوهش و تحلیل داده ها با SPSS، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
فرجادی، غلامعلی (1370)، درآمدی بر نظریه های رشد و توسعه اقتصادی، تهران: انتشارات البرز.
قره باغیان، مرتضی (1372)، اقتصاد رشد وتوسعه، جلد اول، تهران: نشر نی.
ملانوری شمسی، هادی و دیگران (1382)، درآمدی بر توسعة اقتصادی، جلد اول، کرمان: نشر صنم.
مولانا، حمید (1371)، گذر از نوگرایی، ترجمه یونس شکرخواه، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
هنری پاول، مارک (1374)، فقر پیشرفت توسعه، ترجمة مسعود محمدی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
Hadder, R (2000), Development Geography, London: Routledge.
دوره 6، شماره 21 - شماره پیاپی 21
مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال ششم، شماره بیست و یکم، تابستان 1394
تیر 1394
صفحه 121-138
  • تاریخ دریافت: 18 شهریور 1393
  • تاریخ بازنگری: 31 تیر 1394
  • تاریخ پذیرش: 29 اردیبهشت 1394